Het was na een etentje met een joint als toetje dat de wereld zich voor Jerry Allon opende op een manier die hij nog niet kende. In plaats van sloom werd hij hyperalert. Hij slurpte alle mogelijke prikkels op. Hij sliep niet meer. Onder de douche raakte hij in paniek: zijn gedachten volgden elkaar zo snel op dat hij ze niet meer kon bijhouden.

Die ondoordringbare brij kwam een dag of wat later ‘tot stilstand tegen een muur’, zegt hij, terwijl hij op een bed lag. “Wat in mijn hoofd achterbleef was één gedachte: dat mijn vader mijn echte vader niet was. Alsof ik aan het eind van een boek ineens de plot doorkreeg”, zegt hij.

Het bed waarop hij lag, stond op een gesloten afdeling voor psychiatrisch patiënten. Allon had zijn eerste psychose, maar begreep dat op dat moment zelf nog niet. Na medicatie en behandeling landde hij langzaam weer in de gedeelde werkelijkheid. Hij had last van wanen gehad, zei het personeel. Die gedachte over zijn vader moest hij dus maar laten rusten.

Allon is één van de hoofdpersonen van de poëtische film Blue Monday van Ingrid Kamerling, naast filmmaker ook manager in de ggz. De documentaire gaat donderdag in première op het Nederlands Filmfestival. De vraag die Blue Monday oproept is of waanzin wel zo sterk bestreden moet worden als vaak in de ggz gebeurt.

Soms vertelt je brein een verhaal

“Psychose is niet alleen maar een platte ziekte”, zegt Allon. “Toen ik in de psychiatrie terecht kwam, werd het uitgelegd als: je mist een stofje en dat vullen we aan met medicatie. Behandelaren zien ziekte, geen verhaal. Terwijl: soms wil je brein je iets vertellen, in mijn geval wel. Het inzicht dat ik kreeg over mijn vader, bleek namelijk waar te zijn.”

Om dat verhaal te vertellen, moet Allon terug naar het moment dat hij als driejarige jongen met zijn moeder naar Lelystad vluchtte, weg van een vader ‘met twee gezichten’, zoals hij het omschrijft. In de toen vers opgespoten provincie troffen ze meer mensen die een nieuwe start wilden maken, en bouwden ze snel een netwerk op.

Na een verder gelukkige jeugd kreeg Allon al jong een baan bij een bank, waar hij snel carrière maakte. Hij had op zijn 25ste alles wat hij van het leven gewenst had: een mooi horloge, een auto, een grote liefde en een huis. Maar toen zijn vriendin hem vaarwel zei, triggerde dat het jeugdtrauma dat hij al die tijd onbewust met zich meedroeg.

Na de psychose die volgde, verloor hij zijn baan en raakte depressief. De gedachte dat zijn vader zijn echte vader niet was, verdween naar de achtergrond. Het enige wat hij zich vagelijk herinnerde, was dat de ogen van zijn vader groen waren, de ogen van zijn moeder blauw en de zijne bruin: het was zeldzaam, maar wel mogelijk.

Voor 0 procent verwant

Een rigoureuze carrièreswitch gaf Allon uiteindelijk nieuwe levenskracht. Hij ging werken als ervaringsdeskundige en docent. Steeds als hij het verhaal over zijn psychose vertelde, kwam die gedachte over zijn vader weer voorbij. Ik moet het toch eens uitsluiten, dacht hij. Na lang speuren vond hij zijn vader terug.

DNA wilde hij wel afstaan, zei de man, toen ze elkaar in een café ontmoetten. “Ik ben een slechte vader geweest, dit is het minste wat ik kan doen.” En een tijdje later plofte de uitslag in Allons mail: de kans was 0 procent dat ze verwant waren. De wereld verschoof voor zijn ogen: hij had het alleen willen uitsluiten.

Hij belde zijn moeder, die vrijwel direct vertelde dat er in die tijd nog één andere man was geweest. Na een avondje in de kroeg hadden ze gevreeën. Ze wist zijn naam niet eens, alleen dat hij blond was. Ze had hem daarna nooit meer gezien. Die vind ik nooit, dacht Allon, maar niets bleek minder waar.

Bij de commerciële databank My Heritage in de Verenigde Staten liet hij zijn DNA achter en dat leidde tot een match met de dochter van wat achteraf zijn volle nicht bleek te zijn. Zij zag bij de eerste ontmoeting direct de jongere versie van haar oom in hem, de zachte en chaotische Peter, die een winkel uitbaatte in Spanje.

Ze deden een test en het klopte. Allon werd met open armen ontvangen door Peter, zijn vrouw en hun zoon. “Mijn vangnet werd in één klap twee keer zo groot. Daardoor heb ik het idee dat ik steviger in mijn schoenen sta, ondanks dat ik kwetsbaar blijf voor psychoses”, zegt hij.

Zijn missie is nu om de ggz ontvankelijk maken voor het idee dat psychoses betekenis kunnen hebben, ook al zijn ze vaak verwoestend. “Ik vergelijk het met een ontsteking. Het ziet er ranzig uit, maar je lichaam probeert er wel een wond mee te helen.”

Blue Monday wordt op 1 november 20.24 uitgezonden op NPO2.

Lees ook:

Psychose als spirituele ervaring

Een groeiende internationale beweging ziet psychose als spiritueel ontwaken. Tim Knoote (26) had zo’n ervaring en spreekt daarover zaterdag op een groot congres in Rotterdam.

‘We gaan voorbij aan de schoonheid van gekte, aan het talent ervan’

Wat is gek en wat is normaal? Antropoloog Daniëlle Braun schreef er een boek over, waarin ze kritiek uit op de westerse medicalisering van gekte. ‘Gekte is een contextprobleem.’